Sławni suwalczanie

1. Czesław Miłosz

(ur. 1911 w Szetejniach na Litwie, zm. 2004 w Krakowie) – poeta, eseista, historyk literatury, tłumacz, dyplomata; laureat Nagrody Nobla w dziedzinie literatury (1980).

Szkolną i uniwersytecką młodość Miłosz spędził w Wilnie. Był współzałożycielem grupy poetyckiej „Żagary”.

Czesław Miłosz odwiedzał Suwałki w latach 1926-1935, kiedy rodzice poety mieszkali w domu przy ul. ks. K. Hamerszmita 10. Kilkakrotnie jako student spędzał też lato w Krasnogrudzie pod Sejnami, w dworze Kunatów (rodziny ze strony matki).

Od 1951 r. przebywał na emigracji, nieprzerwanie tworząc autorski komentarz poetycki i filozoficzny do przełomowych wydarzeń XX wieku i całej epoki, której był świadkiem. Suwalszczyznę ponownie odwiedził (kilkukrotnie) po 1989 roku.

2. Maria Konopnicka

(ur. 1842 w Suwałkach, zm. 1910 we Lwowie) – wybitna poetka okresu realizmu, nowelistka, pisarka dla dzieci, publicystka, tłumaczka. Urodziła się w domu przy ul. Kościuszki 31 i spędziła tam pierwsze 7 lat życia (obecnie mieści się tam muzeum jej poświęcone).

Jej twórczość poetycka, przepełniona patriotyzmem i liryzmem, stylizowana „na swojską nutę”, zdobyła w społeczeństwie powszechne uznanie. Utwory Konopnickiej zawierają protest przeciwko niesprawiedliwości i krzywdzie społecznej. Pisarka brała udział w walce o prawa kobiet, w akcji potępiającej represje władz pruskich, w pomocy na rzecz więźniów politycznych i kryminalnych. Punktem kulminacyjnym publicystycznej kampanii poetki przeciwko polityce germanizacyjnej w zaborze pruskim był wiersz „Rota” (1908; później jeden z „kandydatów” do polskiego hymnu narodowego).

Już jako znana pisarka Konopnicka powróciła do wspomnień z lat dzieciństwa spędzonych w Suwałkach. Poświęciła im dwa utwory: „Z cmentarzy” i „Anusia”. W 1973 r. w domu, gdzie się urodziła poetka, otwarto muzeum jej imienia.

Wiele utworów Konopnicka tworzyła dla dzieci. Na jej najbardziej znanej baśni „O krasnoludkach i o sierotce Marysi” wychowało się wiele pokoleń najmłodszych. W Suwałkach można odnaleźć krasnoludki z jej baśni rozwiązując quest „Tropem królewskiego pazia”.

3. Lechosław Marszałek

(ur. 1922 r. w Suwałkach, zm. 1991 w Bielsku-Białej) – reżyser i scenarzysta filmów animowanych. Urodził się w kamienicy przy ul. Kościuszki 27 (w głębi posesji, a w budynku przy ulicy jego pradziadek i dziadek prowadzili cukiernię). W Suwałkach spędził kilkanaście pierwszych lat życia.

Z rodzinnego domu wyniósł miłość do zwierząt, a rysowanie ich przyniosło mu międzynarodową sławę. Już pracując w Studio Filmów Rysunkowych w Bielsku-Białej stworzył psa Reksia – bohatera powszechnie znanej bajki animowanej dla dzieci. W latach 1967-1990 powstało 65 odcinków kreskówki (Marszałek był autorem większości scenariuszy). Wraz z Władysławem Nehrebeckim współtworzył też postacie innej kultowej polskiej bajki – Bolka i Lolka.

Jest ikoną polskiej animacji dla dzieci. Tworzone przez niego postacie zawsze przekazywały dzieciom istotne wartości poznawcze i wychowawcze. Za swoją twórczość otrzymał wiele nagród na ogólnopolskich i międzynarodowych festiwalach.

4. Andrzej Wajda

(ur. 1926 Suwałkach, zm. 2016 w Warszawie) – reżyser filmowy i teatralny, jeden z najwybitniejszych twórców w historii światowego kina, zdobywca Oscara za całokształt twórczości (2000). Urodził się w Suwałkach i pierwsze lata życia upłynęły w garnizonie, gdzie stacjonował pułk jego ojca Jakuba, kapitana Wojska Polskiego (zamordowanego w Katyniu w 1940 r.).

Pierwsze filmy Wajdy – „Kanał” oraz „Popiół i diament” zapoczątkowały nurt nazwany polską szkołą filmową, w której podejmowana jest dyskusja nad rozrachunkami czasów II wojny światowej. Współtworzył kino moralnego niepokoju, filmy o tematyce społecznej, demaskujące patologie systemu komunistycznego w Polsce: „Człowiek z marmuru” i jego kontynuacja „Człowiek z żelaza”, nagrodzona Złotą Palmą w Cannes. Dokonał ekranizacji wielu dzieł polskiej literatury, m.in „Popioły” S. Żeromskiego, „Panny z Wilka” J. Iwaszkiewicza, „Wesele” S. Wyspiańskiego, „Ziemia obiecana” S. Reymonta, „Pan Tadeusz” Adama Mickiewicza (ten ostatni zrealizowany w plenerach Suwalszczyzny).

Był senatorem ziemi suwalskiej, wybranym na I kadencję w wolnych wyborach 1989 roku.

5. Alfred Wierusz-Kowalski

(ur. 1849 w Suwałkach, zm. 1915 w Monachium) – malarz, przedstawiciel tzw. szkoły monachijskiej, honorowy profesor Akademii Sztuk Pięknych w Monachium. Urodził się w kamienicy przy ul. Kościuszki 16 i mieszkał tam przez piewsze szesnaście lat życia; tu pierwszych lekcji rysunku udzielał mu Kazimierz Górnicki. Studiował w Dreźnie, Pradze i Monachium. Szybko zdobył uznanie i sławę. Był ceniony jako malarz życia polskiej prowincji. Jego najbardziej znane obrazy związane są z zimową scenerią i rozgrywającymi się tam dramatami (m.in. słynne dzieło „Napad wilków”). Niewątpliwie źródłem inspiracji artysty były obrazki zapamiętane z dzieciństwa spędzanego w Suwałkach i pobliskim majątku rodzinnym Dębszczyzna.

Od 1972 r. w Muzeum Okręgowym w Suwałkach można zwiedzać stałą wystawę poświęconą życiu i twórczości artysty.

6. Edward Franciszek Szczepanik

(ur. 1915 w Suwałkach, zm. 2005 w Worcestershire w Anglii) – ekonomista, ostatni premier Rządu RP na uchodźstwie w latach 1986-1990.

Był uczestnikiem kampanii wrześniowej 1939 r. więźniem obozu w Kozielsku, a potem łagru na półwyspie Kola. Przeszedł szlak bojowy w armii gen. W. Andersa, walczył min. pod Monte Cassino, Ankoną i Bolonią we Włoszech. Po II wojnie światowej był m.in. wykładowcą na uczelniach w Londynie, Hongkongu.

Był aktywnym działaczem polskiej emigracji. Utrzymywał żywe kontakty z rodzinnym miastem. Jako absolwent suwalskiego gimnazjum (obecnie I LO im. M. Konopnickiej) ufundował doroczne stypendium dla najlepszego absolwenta szkoły. W 1992 r. Rada Miejska uhonorował prof. Szczepanika tytułem Honorowy Obywatel Miasta Suwałk, a w 2001 r. – tytułem Zasłużony dla Miasta Suwałk. Jego prochy zostały złożone na cmentarzu w jego rodzinnym mieście Suwałkach.